Ślub cywilny jest prawną formą zawarcia związku małżeńskiego. Od momentu jego zawarcia małżeństwo będzie uznawane przez wszystkie organy prawne i administracyjne.

Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego następuje z zachowaniem uroczystej formy. Kierownik urzędu stanu cywilnego w czasie przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński nosi odznakę, której wzór i sposób noszenia określa właściwy minister. Oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński zawierane osobiście przez dwoje obywateli RP powinny być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków. Kierownik urzędu stanu cywilnego pyta mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, a gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń o wybranym nazwisku każdego z osobna i złożenia wspólnego oświadczenia o nazwisku wybranym dla ich dzieci.

Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego treść oświadczenia, lub odczytując je na głos:

„Świadom praw i obowiązków – wynikających z założenia rodziny, uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z … i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe”.

Po złożeniu oświadczeń  przez obie strony, kierownik urzędu stanu cywilnego ogłasza, że wskutek zgodnych oświadczeń obu stron małżeństwo zostało zawarte. Akt małżeństwa podpisują wówczas nowożeńcy, świadkowie i kierownik usc.

Decyzję o nazwiskach noszonych po zawarciu związku małżeńskiego można podejmować do dnia ślubu – można ją zgłosić przed lub w trakcie ceremonii.

Aby ustalić datę ślubu cywilnego, należy wybrać się do urzędu stanu cywilnego co najmniej jeden miesiąc i jeden dzień przed planowaną uroczystością (planując ślub w obleganych miesiącach, warto to jednak zrobić o wiele wcześniej). Podczas tej wizyty należy:

• podpisać zaświadczenie o braku przeszkód do zawarcia związku małżeńskiego (sporządzane na miejscu)
• uiścić odpowiednie opłaty
• zdecydować, jakie nazwisko będziecie nosić po ślubie

W dni ślubu wystarczy stawić się ok. 30 minut przed rozpoczęciem ceremonii. Sama ceremonia jest dużo krótsza niż w przypadku ślubu kościelnego – trwa zazwyczaj 15-20 minut.

Dokumenty wymagane do zawarcia ślubu cywilnego:

• panna i kawaler: dowód osobisty
• skrócone akty urodzenia
• rozwodnicy: dowód osobisty, skrócony odpis aktu małżeństwa, odpis wyroku sądu potwierdzającego rozwód
• wdowcy: dowód osobisty, skrócone akty urodzenia, odpis aktu zgonu małżonka
• cudzoziemcy: paszport, akt urodzenia z tłumaczeniem na język polski, zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego wydane przez właściwy organ (odpowiednik naszego USC w kraju cudzoziemca lub ambasada).

Obcokrajowiec musi mieć ważny paszport i poświadczenie zameldowania na pobyt czasowy na terenie RP. Ponadto składa takie dokumenty jak obywatel Polski. Wyrok rozwodowy sądu zagranicznego musi być uznany przez sąd polski. Do każdego dokumentu w języku obcym trzeba załączyć tłumaczenie na język polski dokonane przez tłumacza przysięgłego.
Jeśli oświadczenie o zawarciu małżeństwa składa w roli pełnomocnika tłumacz migowy, on również podpisuje akt małżeński (zaznaczając z jakiego tytułu).

W wyjątkowych przypadkach jedną ze stron może reprezentować pełnomocnik (małżeństwo per procura), któremu daje do tego prawo prawomocne postanowienie sądu.

Opłaty wymagane do ślubu cywilnego:

(ceny opłat mogą nieznacznie różnić się w rożnych miejscowościach)

• opłata skarbowa za sporządzenie aktu małżeństwa – 84 zł
• opłata za każdy przedstawiony odpis skrócony (np. odpis aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie, odpis aktu zgonu współmałżonka) – 22 zł
• opłata za zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa przez obywateli Polski poza granicami kraju – 38 zł
• opłata za decyzję przyspieszenia miesięcznego terminu oczekiwania na zawarcie małżeństwa – 39 zł

Ograniczenia wiekowe:

Małżeństwo mogą zawrzeć osoby które ukończyły 18 lat, sąd warunkowo może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat.

Świadkowie na ślubie cywilnym:

Osoby wybrane na świadków do ślubu cywilnego muszą być pełnoletne. Przy sobie muszą mieć dowody osobiste i mówić po polsku (jeżeli nie mówią, konieczna jest obecność tłumacza przysięgłego). Świadek czy świadkowa – wbrew obiegowej opinii mogą być tej samej płci.

Ślub poza urzędem stanu cywilnego:

Ślub poza Urzędem stanu cywilnego może odbyć się w domu (inwalidzi), szpitalu (osoby ciężko chore), w więzieniu. Do zawarcia ślubu potrzebne są takie same dokumenty jak w USC, ponadto potrzebna jest zgoda naczelnika więzienia bądź zaświadczenia lekarskie. Protokół stwierdzający złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński podpisują nowożeńcy, świadkowie i kierownik usc. Dodatkową opłatą jest opłata skarbowa od sporządzenia protokołu ślubu poza lokalem usc, która wynosi 11 zł.

Osoby, które chciałyby urządzić ceremonię ślubną poza USC powinny złożyć podanie w Urzędzie. Należy w nim podać termin i miejsce ślubu oraz powód, dla którego ceremonia ma się odbyć poza urzędem. Koszt ślubu poza USC to 1000 zł.

Przy zawieraniu ślubu cywilnego nie obowiązuje rejonizacja.
Nie trzeba zawierać ślubu w miejscu zameldowania – można dowolnie wybrać urząd stanu cywilnego, w którym chcecie zawrzeć związek małżeński.